81 страница4030 сим.

Аднойчы ўначы, калі яны выходзілі з дома Фэрміны Дасы, доктар запрасіў яго на абед: «Заўтра а палове на першую ў Грамадскім клубе». У Флярэнтына было адчуванне, нібыта яму падалі вытанчаную страву, якую прапаноўвалася запіць атручаным віном: у клубе дзейнічалі забароны на ўваход з розных прычын, адно з важкіх правілаў, у прыватнасці, абвяшчала, што ўваход забаронены незаконнанароджаным. Дзядзька Леон XII у гэтым сэнсе меў некаторы раздражняльны вопыт, дый сам Флярэнтына Арыса перажыў аднойчы абразу: яму ўказалі на дзверы, калі ён ужо сядзеў за сталом, запрошаны адным з заснавальнікаў клуба. Флярэнтына Арыса рабіў таму чалавеку неацэнныя паслугі, звязаныя з рачным гандлем, і чалавек не знайшоў лепшага выйсця, як адвесці яго на абед у іншае месца.

— Мы, хто стварае рэгламэнт, больш за іншых абавязаныя выконваць ягоныя патрабаванні, — сказаў ён.

Аднак з доктарам Урбіна Дасам Флярэнтына Арыса рызыкнуў прыйсці і быў прыняты з падкрэсленай ветлівасцю, хоць яму і не прапанавалі распісацца ў залатой кнізе ганаровых гасцей. Абед быў нядоўгім, прысутнічалі яны ўдвух, і ўсё прайшло ў мінорным тоне. Страх, які непакоіў Флярэнтына Арысу з папярэдняга вечара ў сувязі з гэтай сустрэчай, развеяўся ад выпітага на аперытыў келіха белага віна. Доктар Урбіна Даса хацеў пагаманіць з ім пра маці. Флярэнтына Арыса здагадаўся, што яна распавяла сыну пра яго. Да таго ж нахлусіла ў ягоную карысць. Сказала, што сябравала з ім з маленства, што яны гулялі разам з тае пары, як яна прыехала з Сан-Хуандэ-ля-Сіенагі, што менавіта ён прышчапіў ёй густ да чытання. За гэта яна захоўвала да яго даўнюю ўдзячнасць. І яшчэ сказала сыну, што часцяком, выходзячы са школы, бавіла час з Трансытай Арысай, якая тварыла вышываныя цуды ў галантарэйнай краме, бо была выдатнай майстрыхай, і што не бачыла Флярэнтына Арысу так часта, як хацела б, не па ўласнай волі, а толькі таму, што іх раздзяліла само жыццё.

Перад тым, як дайсці да галоўнага, дзеля чаго ладзілася сустрэча, доктар Урбіна Даса падзяліўся роздумам пра старасць. Ён лічыў, што прагрэс у свеце прасоўваўся б шпарчэй, калі б не старыя: «Чалавецтва, як пяхота, рушыць з хуткасцю самых павольных». Ён прадбачыў, што свет будзе больш чалавечым і цывілізаваным, калі пагадзіцца на будоўлю селішчаў для сталых людзей у гарадах-спадарожніках, дзе яны маглі б жыць па-свойму, пазбягаючы сораму, пакутаў і жахлівай самоты на старасці гадоў. Але пакуль грамадства не дайшло да падобнай ступені міласэрнасці, адзінае рашэнне — гэта інтэрнаты, дзе старыя суцяшалі б адно аднаго, жывучы са сваімі густамі і агідамі, крыўдамі і сумам, вольныя ад натуральнае розніцы з наступнымі пакаленнямі. Ён сказаў: «Старыя сярод старых былі б менш старымі». Так доктар Урбіна Даса хацеў падзякаваць Флярэнтына Арысу за тое, што ён складаў добрую кампанію маці, пазбаўляючы яе ад удовінай самоты, і маліў яго, каб ён працягваў наведваць яе на карысць і дзеля зручнасці сям’і і не звяртаў увагі на яе старэчы настрой і нязносны характар. Флярэнтына Арыса ўздыхнуў з палёгкай. «Будзьце спакойны, — адказаў ён. — Я на чатыры гады старэйшы за яе, і гэтая розніца ўзнікла не цяпер, а існавала нават у тую пару, калі вас яшчэ не было на свеце». Затым ён паддаўся спакусе і адвёў душу іранічным выбрыкам.

— У тым грамадстве, пра якое вы казалі, — падкрэсліў ён, — вам давялося б рабіць шпацыры на могілкі штодня з кветкамі ёй і мне.

Дагэтуль доктар Урбіна Даса не ўсведамляў бязглуздасці ўласных сацыяльных праектаў. Цяпер жа ён, апраўдваючыся, трапіў у цясніну малазразумелых тлумачэнняў, у якіх заблытаўся ўшчэнт. Аднак Флярэнтына Арыса дапамог яму выбрацца з няёмкага становішча. Ён выпраменьваў радасць, бо ведаў, што рана ці позна мусіць сустрэцца з доктарам, каб выканаць непазбежнае патрабаванне этыкету: фармальна прасіць рукі ягонай матулі. Абед абнадзейваў тым, што паказаў, як лёгка будзе прынятая незвычайная просьба. Калі б ён загадзя заручыўся згодаю Фэрміны Дасы, не было б больш зручнага выпадку. Між іншым, пасля такой размовы за гістарычным абедам фармальная просьба магла быць нават залішняй.

Флярэнтына Арыса заўсёды ўздымаўся і спускаўся па лесвіцы з асаблівай засцярогай нават маладым, бо лічыў, што старасць пачынаецца з першага, няхай нават бяскрыўднага падзення, а смерць прыходзіць з другім. Самай небяспечнай здавалася яму лесвіца ягонай канторы, стромая і вузкая, і задоўга да таго, як ён заспеў сябе на тым, што мусіць рабіць дадатковыя высілкі, каб не шоргаць нагамі, ён уздымаўся, гледзячы, куды ступаць, і трымаўся за парэнчы з двух бакоў. Часам яму прапаноўвалі перарабіць лесвіцу, зрабіць яе менш небяспечнай, але рашэнне кожнага разу адкладалася на наступны месяц, бо згода на рамонт для яго была роўнай прызнанню ўласнай старасці.

81 страница4030 сим.