А ён адразу павярнуўся да маці, вочы іх сустрэліся — чорныя Фрэнкавы і шэрыя Фііны, і ў гэтым абмене позіркамі таілася горкае, тужлівае разуменне і блізкасць, якія ніколі, як і цяпер, не выказваліся словамі.
Пэдзі шалёна бліснуў на Фрэнка блакітам сваіх вачэй, працяў пагардлівым, пякучым позіркам, нібыта сказаў, што нічога іншага ад яго не чакаў, і той апусціў вочы долу ў знак прызнання справядлівасці бацькоўскага гневу. З гэтага дня Пэдзі ніколі не загаворваў з сынам, не вымавіў ні слова больш, чым патрабавала звычайная прыстойнасць. Але цяжэй за ўсё было Фрэнку глядзець у твары дзяцей — у сораме і ганьбе вярнулі дамоў яркую птушку, так і не ўдалося ёй узвіцца ў неба, і песня яе абарвалася і патанула ў цішыні.
Мэгі пачакала, пакуль маці не закончыла свайго начнога абходу, выскачыла праз акно і пабегла цераз задні двор. Яна ведала, дзе шукаць Фрэнка — у свірне на сенавале, далей ад дапытлівых вачэй і ад бацькі.
— Фрэнк, Фрэнк, дзе ты? — паклікала яна гучным шэптам, прабіраючыся ў маўклівай цемрадзі, і, перш чым ступіць, пальцамі босых ног чуйна, як звярок, абмацвала нябачную апору.
— Я тут, Мэгі, — пачуўся стомлены голас, зусім не падобны на голас Фрэнка — абыякавы і нейкі змярцвелы.
Яна пайшла на голас — туды, дзе Фрэнк расцягнуўся на сене, абаранкам скруцілася каля яго, абняла колькі хапіла рук.
— Ой, Фрэнк, якая я радая, што ты вярнуўся! — сказала яна.
Ён цяжка ўздыхнуў, споўз па сене ніжэй і ўткнуўся галавой у плечы Мэгі. Яна ўчапілася ў яго густыя прамыя валасы і нешта ціха і ласкава замурлыкала. У цемры сястры не было відаць, і нябачныя хвалі яе спагады размякчылі Фрэнка, ён зарыдаў, усё цела сціснулася ў тугі вузел пякучага болю, ад яго слёз начная сестрына кашуля прамокла наскрозь. Мэгі не плакала. Нешта ў яе дзіцячай душы было ўжо досыць сталае і жаноцкае — яна адчула неадольную, вострую радасць ад думкі, што была патрэбная; дзяўчынка села і пачала пагойдваць галаву Фрэнка, узад, уперад, пакуль смутак яго не суняўся, пакінуўшы ў грудзях халодную пустату.
II. 1921-1928
РАЛЬФ
З
Дарога ў Драгеду зусім не ўзнаўляе ў памяці малюнкаў юнацтва, думаў айцец Ральф дэ Брыкасар, жмурачы вочы ад сляпучага бляску новенькага «даймлера», які мякка падскокваў на выбоістых каляінах прасёлка, што цягнуўся між высокай серабрыстай травы. He, тут не туманная і зялёная, мілая сэрцу Ірландыя, дзе там! А Драгеда тутэйшая? He ратнае поле і не рэзідэнцыя вярхоўнай улады. Але ці так гэта? Пачуццё гумару, цяпер ужо больш утаймаванае, але па-ранейшаму вострае, намалявала ў яго ўяўленні вобраз Мэры Карсан, якая, што той Кромвель, распасцірае на ўсіх нейкую своеасаблівую велічную непрыязнасць. Дарэчы, не такое ўжо і напышлівае параўнанне — жанчына гэтая карыстаецца не меншай уладай і распараджаецца лёсам не меншай колькасці людзей, чым які магутны палкаводзец у даўнія часы.