Старажытны палац маркіза Касальдуэры, гістарычнае гняздо сямейства Урбіна дэ ля Калье, не быў узорам найвышэйшага дастатку ў асяродку агульнай спустошанасці. Доктар Хувэналь Урбіна адкрыў гэта, і сэрца разрывалася, калі ён увайшоў у змрочны калідор, а пасля ва ўнутраным дворыку ўгледзеў запылены фантан ды здзічэлыя, густыя зарасці без кветак, сярод якіх поўзалі ігуаны, ён заўважыў адсутнасць шмат якіх мармуровых плітаў, шчыліны ў прыступках шырокай мармуровай лесвіцы з меднымі парэнчамі, якая вяла ў галоўныя пакоі дома. Бацька, лекар, хутчэй, самаахвярны, чым слынны, памёр падчас эпідэміі халеры, якая навалілася на горад шэсць гадоў таму, а з ім знік і дух гэтага дома. Донна Блянка, ягоная жонка, пагружаная ў жалобу на ўсё астатняе жыццё, замяніла вечаровымі малітвамі знакамітыя лірычныя вечарыны і камерныя канцэрты, ладжаныя пры жыцці мужа. Абедзве сястры Хувэналя Урбіна, нягледзячы на свае выдатныя знешнія дадзеныя і пакліканне да зямных радасцяў, былі асуджаныя на манаскае існаванне.
Той ноччу доктар Хувэналь Урбіна не спаў ні хвіліны ад страшэннае непрагляднае цемры і мёртвае цішы, ён адчытаў тры ружанцы Святому Духу, а затым паўтарыў вядомыя яму малітвы для прадухілення бедаў, крушэнняў і розных начных няшчасцяў. Тым часам праз дрэнна зачыненыя дзверы ў спальню пралезла аўдотка і пачала спевам дакладна адзначаць надыход кожнай новай гадзіны. Ён пакутаваў ад жахлівых енкаў жанчын з недалёкай псіхіятрычнай клінікі «Боская пастырка», ад бязлітасных кропляў, што падалі са збана ў таз і напаўнялі гулам увесь дом, ад кульгавае хады аўдоткі, ад прыроджанай боязі цемры, ад нябачнай прысутнасці нябожчыка бацькі ў вялізным сонным доме. Калі аўдотка заспявала а пятай ва ўнісон з суседскімі пеўнямі, доктар Хувэналь Урбіна душой і целам аддаўся на волю Бога, бо яго пакінулі сілы, і ён не ведаў, як пражыць хоць бы дзень на зруйнаванай радзіме. Аднак ласка родных, нядзельныя паездкі ў вёску, ліслівыя дзяўчаты ягонага асяродку ўсё-ткі падсаладзілі горыч першага ўражання. Паступова ён зноў прызвычайваўся да кастрычніцкай спякоты, да рэзкіх пахаў, да няўзважаных высноў сяброў, да «заўтра будзе відаць, доктар, не хвалюйцеся!», пакуль не здаўся канчаткова перад чароўнай сілай звычак. Неўзабаве ён прыдумаў апраўданне сваёй пазіцыі. Гэта быў ягоны свет, сказаў ён сабе, сумны і цяжкі, але такі ён створаны Богам, і ён, Хувэналь Урбіна, мусіць служыць яму.
Перадусім, ён авалодаў бацькавым кабінетам і лекарскай практыкай. Ён пакінуў на месцы грунтоўную ды паважную ангельскую мэблю, якая дыхала золкавай прахалодай, але занёс на гарышча трактаты часоў віцэ-каралеўства і рамантычнае медыцыны ды запоўніў зашклёныя паліцы творамі новай французскай школы. Ён зняў са сцяны клятву Гіпакрата ўрачыстай готыкай і бляклыя хромалітаграфіі, за выключэннем адной, дзе лекар змагаецца са смерцю за жыццё аголенай хворай, а замест іх, каля адзінага бацькоўскага дыплома, павесіў разнастайныя дыпломы з найвышэйшымі адзнакамі, атрыманыя ім у розных еўрапейскіх школах.
Ён спрабаваў увесці шпіталь Міласэрнасці ў адпаведнасць з наватарскімі крытэрыямі, але зрабіць гэта было не так лёгка, як яму, маладому энтузіясту, здавалася. Эскулапы старога дома здароўя ўпарта трымаліся сваіх атавістычных поглядаў, там па-ранейшаму ставілі ножкі шпітальных ложкаў у посуд з вадою, каб перашкодзіць хваробам падлезці да хворага, і патрабавалі, каб хірургі ўваходзілі ў аперацыйную адпаведна салоннаму этыкету, у касцюме і ў замшавых пальчатках, бо былі ўпэўненыя: элегантнасць — істотная ўмова асептыкі. Яны не маглі выносіць, як малады лекар, што толькі прыехаў, каштаваў мачу хворага, вызначаючы наяўнасць цукру, як ён цытаваў Шарко і Трусо, нібыта яны былі ягоныя суседзі па пакоі, як ён на лекцыях сувора папярэджваў слухачоў пра смяротную небяспеку прышчэпак, і выказваў падазроную веру ў найноўшае вынаходніцтва — медыцынскія свечкі. Сутычкі здараліся на кожным кроку: уласцівы яму дух абнаўлення, маніякальнае пачуццё грамадзянскай адказнасці, замаруджанае пачуццё гумару ў краіне бессмяротных смехуноў, — усе яго насамрэч найлепшыя якасці выклікалі падазронасць з боку старэйшых калег і крывадушныя кпіны з боку маладых.
Ім авалодаў клопат пра небяспечнае санітарнае становішча ў горадзе. Ён звярнуўся ў найвышэйшыя інстанцыі з прапановаю зліквідаваць адкрытую каналізацыю, пабудаваную яшчэ іспанцамі, якая нагадвала віварыум для пацукоў, і патрабаваў замяніць яе падземнай сістэмай, сцёк якой не выходзіў бы да рынкавай бухты, як дасюль, а быў бы далёка за горадам. Добра ўладкаваныя каланіяльныя дамы мелі септычныя яміны пад прыбіральняй, але дзве траціны люду жылі ў бараках каля самых балотаў, спраўляючы патрэбы пад адкрытым небам. Фекаліі высыхалі пад сонцам, ператвараліся ў пыл, і люд радасна дыхаў імі, калі на Каляды дзьмуў свежы і шчаслівы снежаньскі брыз. Доктар Хувэналь Урбіна паспрабаваў арганізаваць праз мясцовыя ўлады абавязковы курс для бедных, каб навучыць іх будаваць сабе прыбіральні. Ён змагаўся за тое, каб не выкідвалі смецце ў дзікія мангровыя зарасці, якія за стагоддзе ператварыліся ў смярдзючую дрыгву, каб не менш за два разы на тыдзень вывозілі смецце і палілі ў бязлюдных месцах. Але ўсё дарэмна.