— Патрабуецца прытулак для беднага сіраты, — сказаў ён.
Толькі гэта прыйшло яму да галавы, каб сказаць хоць што-небудзь. Ён здзівіўся, як моцна яна пастарэла з часоў іх апошняй сустрэчы, але тут жа ўцяміў, што і яна глядзіць на яго такім жа чынам. Яны суцешыліся тым, што пройдзе момант, і абое адыдуць ад першага ўдару, а затым менш будуць уважаць на хібы, нанесеныя жыццём, і зноў пабачаць адно аднаго маладымі, якімі яны пазнаёміліся сорак гадоў таму.
— Ты нібыта на пахаванне, — сказала яна.
Ён якраз і быў на хаўтурах. Яна таксама прастаяла каля акна з адзінаццатай, як амаль увесь горад, каб паназіраць за самым шматлюдным і багатым пахавальным картэжам з часоў спачыну арцыбіскупа дэ Люна. Падчас сіесты яна прачнулася ад артылерыйскіх грымотаў, што трэслі зямлю, ад дысанансу вайсковых аркестраў, ад блытаніны хаўтурных спеваў, ад званоў усіх касцёлаў, якія званілі па нябожчыку безупынна з мінулага дня. З балкону яна бачыла вершнікаў у параднай форме, рэлігійныя прыходы, школы ў поўным складзе, доўгія чорныя лімузіны з танаванымі вокнамі, за якімі хавалася ўлада. Яна бачыла жалобны экіпаж, коней з плюмажамі на загрыўках і папоны, што паблісквалі золатам, жоўтую труну на лафеце гістарычнай гарматы, якую ахінулі нацыянальным сцягам, і, нарэшце, — чараду старажытных адкрытых пралётак, якія захоўваліся толькі для сумнага цяжару жалобных вянкоў. Яны прайшлі пад балконам Прудэнсіі Пітрэ апоўдні альбо крыху пазней. Адразу ж з нябёсаў рынуўся патоп, і картэж разбегся шпарчэй за бліскавіцу.
— Як бязглузда ён памёр, — сказала яна.
— Смерць не ведае, што такое бязглуздасць, — адказаў ён, і дадаў: — Асабліва ў нашым узросце.
Яны сядзелі на тэрасе каля самага мора, назіраючы за поўняй з арэолам, які займаў паўнеба, і бачылі рознакаляровыя агні караблёў каля лініі гарызонту, адчувалі асалоду ад цёплага і духмянага брызу, як заўсёды пасля буры. Яны пілі партвейн і елі гародніну з горным хлебам, які Прудэнсія Пітрэ накроіла на кухні. Разам яны пражылі шмат такіх начэй, як гэтая, пасля таго, як яна аўдавела, не нарадзіўшы дзяцей, у трыццаць пяць гадоў. Флярэнтына Арыса сустракаўся з ёю, калі яна была гатовая прымаць любога мужчыну, які гэтага хацеў, нават калі б прыйшлося плаціць яму пагадзінны тарыф. Ім удалося наладзіць больш сур’ёзную і працяглую сувязь, чым ёй здавалася мажлівым.
Не дазваляючы сабе і намёку, Прудэнсія Пітрэ тады была гатовая пайсці з ім пад вянец трэцім разам. Яна ведала, што будзе няпроста падначаліцца ягонай сквапнасці, крыўдлівасці дачаснага старога, маніякальнай жарсці да парадку, звычцы браць усё, не аддаючы нічога. Але затое не было мужчыны, які б дазволіў так сябе апякаць, як ён, бо не было на свеце іншага чалавека, якому так патрэбна было каханне. Але не было й больш слізкага за яго, у тым сэнсе, што ён не дазваляў каханню з кім-кольвек пераходзіць тую мяжу, за якой адчувалася б небяспека ягонай свабодзе дзеля Фэрміны Дасы. Тым не менш, іх сувязь доўжылася шмат гадоў. Нават пасля таго, як Флярэнтына ўсё ўладкаваў, каб яна змагла пайсці ў шлюб з камерцыйным агентам, які прыязджаў да яе на тры месяцы, а потым знікаў на такі ж тэрмін. Яна нарадзіла таму агенту дзяўчынку і чацвёра сыноў, прычым адзін з іх, як яна клялася, быў ад Флярэнтына Арысы.
Яны гаманілі, не думаючы пра час, бо абое прызвычаіліся раздзяляць бессань змоладу, і таму ў старасці гэта не было для іх надта цяжка. Флярэнтына Арыса, які амаль ніколі не дазваляў сабе больш за два келіхі, нават не перавёў дух пасля трэцяга. Пот па ім струменіў, і Удава Двух сказала, каб ён зняў пінжак, камізэльку, штаны, што захоча, чорт пабяры, бо ўрэшце яны лепш ведалі адно аднаго аголенымі, чым у вопратцы. Ён адказаў, што згодны, калі яна зробіць тое самае, але яна не захацела, бо ўжо даўно, убачыўшы сябе аголенай у люстэрку шафы, зразумела, што ёй не хопіць смеласці паказацца аголенай ні перад ім, ні перад кім-кольвек іншым.
Флярэнтына Арыса, у стане экзальтацыі, не здолеў супакоіцца нават пасля чатырох келіхаў партвейну, і працягваў гамонку пра мінулае, аддаўшыся ўспамінам, якія здаўна складалі яго адзіную тэму, бо ён жадаў і шукаў у мінулым патаемны шлях да палёгкі. Менавіта гэта яму патрабавалася: выгаварыцца. Калі Флярэнтына Арыса заўважыў першыя водбліскі золку на гарызонце, ён паспрабаваў падысці да галоўнага і спытаў, нібыта зусім выпадкова: «Што б ты зрабіла, калі б табе раптам прапанавалі пайсці пад вянец сёння — удавой і ў тваіх гадах?» Яна засмяялася зморшчаным старэчым смехам і раптоўна адказала пытаннем: